СУЧАСНАЯ БЕЛАРУСКАЯ ПРОЗА
Толькі шчырая, таленавітая і мудра настроеная на паглыблены дыялог з духоўным, маральна-этычным і эстэтычным вопытам тысячагоддзяў мастацкая думка часцей за ўсё і ўзнімалася да сапраўдных вышынь літаратурнага наватарства і набліжалася да раскрыцця псіхалогіі чалавека і глыбінных заканамернасцей жыцця
— Васіль Жураўлёў
ПЕРАЙСЦІ на воблака слоў
дадай сваё меркаванне
Літаратура і жыццё


На платформе menti.com неабходна набраць код 7311 7261 (змешчаны ўверсе на старонцы ВОБЛАКА СЛОЎ) і ўвесці 5 слоў, якія з'яўляюцца адказамі на 5 пытанняў.
Не забудзь націснуць на сінюю кнопку "прадставіць да разгляду"
Вам прапануецца адказаць на 5 пытанняў:
  1. Імёны якіх сучасных беларускіх пісьменнікаў вам ужо знаёмы (звярніцеся да google-карты, што знаходзіцца вышэй), запішыце імя аднаго пісьменніка.

2-4. Запішыце 3 тэмы сучаснай беларускай літаратуры, якія вы лічыце самымі значнымі;


5. Якой тэмы вам не хапіла на прапанаванай карце? Запішыце.

Сучасная беларуская проза (НАЦІСНІ) вызначаецца пільнай увагай да асобы чалавека і штодзённых праяў жыцця.
Разам з традыцыйнымі ў сучаснай беларускай літаратуры з'явіліся новыя тэмы, уласцівыя менавіта сённяшняму дню
Ваенная проза
ТЭМА
В.БЫКАЎ
Пра вайну, якой бы цяжкай яна ні была, трэба пісаць праўду і ўсю праўду, якой бы яна ні была горкай
УВАГА!
Націснуўшы на імёны пісьменнікаў, можна пазнаёміцца з некаторымі звесткамі з іх жыцця і творчасці.
А калі клікнуць на назву твора, то можна перайсці да тэкста.
Віктар Казько
У беларускім друку выступае з 1971 года. Творчасць мае ярка выражаную аўтабіяграфічную аснову. Ён адзін з першых у беларускай і савецкай прозе паказаў вайну праз прызму ўспрыняцця дзіцяці («Суд у Слабадзе»). Трагічныя падзеі вайны, якія захаваліся ў дзіцячай свядомасці, сталі сюжэтна-кампазіцыйным, сэнсавым, этычным цэнтрам аповесцяў пісьменніка. Яны абумовілі розныя планы апавядання — ваеннае мінулае, жорсткія траўмы, якія былі нанесены дзіцячай душы, цяжкае станаўленне юнака, імкненне пераадолець. невыносны цяжар страшэнных успамінаў. Значную ўвагу Віктар Казько аддае экалагічным праблемам: выступае не толькі за чысціню прыроды, але і за чысціню чалавечых адносін, мар, ідэалаў. Гібель прыроды, варварскія адносіны да яе знішчаюць нешта чалавечае ў самім чалавеку («Цвіце на Палессі груша», «Неруш»). Своеасаблівым падагульненнем творчых пошукаў Віктара Казько 1970—1980-х стаў раман «Хроніка дзетдомаўскага саду» (1987), у якім спалучаны найбольш значныя дасягненні пісьменніка ў распрацоўцы тэмы вайны і ўзаемадзеяння з прыродай. Напісаў аповесці «Но пасаран» («Полымя». 1990. № 4), «Выратуй і памілуй нас, чорны бусел» («Полымя». 1991. № 9). Творам Віктара Казько ўласцівы драматызм, пераканаўчасць, псіхалагічнае заглыбленне. Вобразы, створаныя мастаком, набываюць сімвалічна-алегарычны сэнс, адкрытую публіцыстычнасць, філасафічнасць. Яго творы былі экранізаваны на кінастудыі «Беларусьфільм» («Паводка», «Сад», «Судны дзень»), перакладаліся на іншыя мовы.
Алесь Адамовіч
У 1958 годзе з друку выйшла першая кніга Адамовіча, літаратуразнаўчае даследаванне «Шлях да майстэрства: станаўленне мастацкага стылю Кузьмы Чорнага». У 1959 годзе пабачыў свет зборнік літаратурна-крытычных артыкулаў «Культура творчасці»..
У 1960 годзе пісьменнік публікуе ў часопісе «Дружба народаў» раман «Вайна пад стрэхамі». У 1963 годзе Алесь Адамовіч публікуе другую частку рамана-дылогіі «Сыны сыходзяць у бой». На аснове гэтых твораў напісаны кінасцэнарый двухсерыйнага фільма «Вайна пад стрэхамі»і "Сыны сыходзяць у бой (рэжысёр Віктар Тураў, аўтар і выканаўца песень Уладзімір Высоцкі, кінастудыя «Беларусьфільм», 1970 г.).
Са снежня 1962—1964 гг. Адамовіч вучыўся на вышэйшых сцэнарных курсах у Маскве. Адначасова выкладаў беларускую літаратуру ў Маскоўскім дзяржаўным універсітэце (1964—1966 гады)
У 1966 годзе была апублікаваная аповесць «Вікторыя» (затым названая «Асія»), у якой Алесь Адамовіч паспрабаваў выйсці за межы аўтабіяграфізму.
У 1971 г. Алесь Адамовіч напісаў «Хатынскую аповесць» (часопіс «Дружба народов», 1972, № 9). Дзеянне «Хатынскай аповесці» адбываецца праз дваццаць пяць гадоў пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны. Перад разумовым поглядам героя твора-былога партызана-устаюць карціны жорсткіх, кровапралітных баёў з гітлераўцамі, страшнай трагедыі Хатыні-беларускай вёскі, спаленай акупантамі. У кнізе сабраныя апавяданні цудам ацалелых жыхароў беларускіх Хатыняў, якія сталі ахвярамі фашысцкага генацыду ў Вялікую Айчынную вайну.
З 1970 па 1973 год разам з Янкам Брылём і Уладзімірам Калеснікам Алесь Адамовіч аб'ехаў з магнітафонам ўсю Беларусь, пабывалі ў сотнях спаленых вёсак. Яны апыталі і запісалі больш за трыста сведкаў ваеннай трагедыі, апавяданні якіх ляглі ў аснову дакументальнай кнігі «Я з вогненнай вёскі», якая выйшла ў 1975 годзе асобным выданнем. Перакладзеная на многія замежныя мовы, стала літаратурным бэстсэлерам на Захадзе.
У часопісе «Полымя» ў 1975 годзе пісьменнік апублікаваў серыю літаратуразнаўчых артыкулаў пра творчасць Максіма Гарэцкага «Брама скарбніцы сваёй адчыняю…». Гэта своеасаблівы раман-эсэ.
Па матывах «Хатынскай аповесці» ў Дзяржаўным Рускім драмтэатры БССР у 1977 годзе была пастаўлена п'еса «Вяртанне ў Хатынь» (рэжысёр Б. Луцэнка). Па матывах кнігі «Я з вогненнай вёскі…» рэжысёр Віктар Дашук (па сцэнары А. Адамовіча) зняў серыю дакументальных фільмаў, кампазітар Л. Шлег напісала рэквіем «Памятаеце», Новасібірскі тэатр драмы зрабіў інсцэніроўку.
З красавіка 1975 года Алесь Адамовіч пачаў запісваць ленінградскіх блакаднікаў. Сааўтар-Ленінградскі пісьменнік Данііл Гранін. У 1979 годзе выйшла першая частка «Блакаднай кнігі».
У 1977 годзе выйшаў збор твораў пісьменніка ў 2-х тамах.
22 мая 1979 года пасля цяжкай хваробы памірае маці Алеся Адамовіча Ганна Мітрафанаўна. Памерла «на Міколу» вясновага, калі квітнелі сады. Незадоўга перад гэтым сам пісьменнік перанёс язвавы крывацёк. Яго выратавалі, шчаслівы выпадак і маці: ён прыйшоў наведаць яе ў бальніцу і сам быў тэрмінова шпіталізаваны.
У 1981 годзе ў Алеся Адамовіча выйшаў раман «Карнікі». Новы погляд на канцэпцыю ваеннай літаратуры выкладзены ў кнігах «аб сучаснай ваеннай прозе»(1981), «Вайна і вёска ў сучаснай літаратуры» (1982) і «Нічога важней» (1985), у якой «Ну так рабіце звышлітаратуру!»- заклікаў пісьменнікаў Алесь Адамовіч.
У 1982 годзе пісьменнік удзельнічае ў працы Генеральнай Асамблеі ААН у Нью-Ёрку ў складзе беларускай дэлегацыі. У тыя гады Алесь Адамовіч шмат ездзіў па свеце, прымаючы ўдзел у міжнародных антываенных, антыядзерных канферэнцыях, дзе выступаў з дакладамі, даваў шматлікія інтэрв'ю. Публіцыстыка таго часу сабрана ў кнігах «Выберы-жыццё!» (1986), «Літаратура і праблемы стагоддзя»(1986) «Дадумваць да канца» (1988).
У 1981—1983 гг. выйшаў збор твораў у 4-х тамах.
У 1984 годзе здымкі кінафільма «Ідзі і глядзі», пастаўленага па сцэнары А. Адамовіча (у аснове сцэнарыя ляжаць «Хатынская аповесць» i «Карнікі», у суаўтарстве з кінарэжысёрам Элемам Клімавым), праходзілі ў Беларусі. Адамовіч прымаў у іх актыўны ўдзел, прысутнічаў на здымачнай пляцоўцы. Гэты фільм-і пад першапачатковай назвай «Забіце Гітлера!» А. Адамовіч і Э. Клімаў спрабавалі паставіць да гэтага амаль сем гадоў пасля таго, як у 1977 годзе праца над фільмам была спыненая Дзяржкіно.
У 1985 годзе кінафільм «Ідзі і глядзі» атрымаў першую прэмію і залаты прыз на XIV Маскоўскім кінафестывалі і абышоў экраны многіх краін свету, атрымаўшы велізарны рэзананс. Па ўспамінах Элема Клімава, замежнікаў карціна ўражвала настолькі, што падчас сеансаў за мяжой ля кінатэатраў дзяжурылі карэты «хуткай дапамогі».
Творы Адамовіча пра вайну, перакладзеныя на 21 мову, не пакінулі абыякавым нікога ў цывілізаваным свеце. У яго жыцці былі яшчэ дзве тэмы, хвалюючыя пісьменніка, акрамя вайны. Гэта Курапаты і Чарнобыль. Алесь Адамовіч-адзін з ініцыятараў стварэння ў Беларусі Фонду «Дзеці Чарнобыля», дзякуючы якому мільёны дзяцей прайшлі аздараўленне за мяжой.
Задоўга да Чарнобыльскай катастрофы пісьменніка хвалявала тэма атама. Яшчэ ў 1981 годзе ён напісаў:
«На планеце няма надпісу на нейкія дзверы:«запасны выхад». Няма куды будзе бегчы ў выпадку ядзернага пажару». Адным з першых на зямлі беларускі пісьменнік усвядоміў магчымасць гібелі чалавецтва і біў у званы. У красавіцкую ноч 1986-га, калі выбухнуў рэактар на Чарнобыльскай АЭС, Адамовіч ляцеў на самалёце на поўдзень, у санаторый Жалезнаводска. Пісьменнік стаў шукаць магчымасць разбурыць сцяну сакрэтнасці вакол Чарнобыля, апытваў навукоўцаў-фізікаў, медыкаў Мінска і Масквы аб магчымых наступствах катастрофы. Пасля гэтага напісаў ліст М. С. Гарбачову, тагачаснаму генсеку КПСС, каб данесці да яго і сусветнай грамадскасці сапраўдныя маштабы бедства, які напаткаў Беларусь. З'явілася рэальная магчымасць уплываць на ход падзей. Беларускае партыйнае кіраўніцтва замест таго, каб выкарыстоўваць належным чынам інтэлектуальны патэнцыял і арганізатарскія здольнасці Алеся Адамовіча, арганізавала ў друку абструкцыю, абвінаваціўшы яго ў пацыфізме, панікёрстве, святатацтве і клікушстве. У выніку пісьменнік быў вымушаны пакінуць Мiнск і пераехаць на працу ў Маскву, дзе восенню 1987 года быў абраны дырэктарам Усесаюзнага НДІ кінамастацтва.
Трагедыю Чарнобыля для Беларусі Адамовіч ставіў у «Пякельны ланцужкцу» з Курапатамі і Хатынню. «Вінаватых Чарнобыля трэба судзіць — пісаў ён. — Бо калі не спыніць гэтую безадказнасць, гэтую кругавую паруку і вялікую хлусню на ўсіх узроўнях, мы не выратуемся і ад Чарнобыля, і ад непазбежных новых катастроф». Адамовіч выдатна разумеў: не будзе суда — у свядомасці людзей нічога не зменіцца.
У 1986 годзе скончыў пацыфісцкую аповесць-антыўтопію «Апошняя пастараль» (апублікаваная ў часопісе «Новы свет» у 1987 г.). Быў старшынёй журы кароткаметражнага кіно на XV Маскоўскім міжнародным кінафестывалі (1987, ліпень). Выйшла кніга апавяданняў і эсэ «Маленне аб будучыні».
У 1987 годзе Алесь Адамовіч скончыў сцэнар «..Імя гэтай зорцы Чарнобыль» для мастацкага фільма, рэжысёрам якога павінен быў стаць вядомы амерыканец Стэнлі Крамер. Сцэнар ужо быў ухвалены кінакампаніяй Columbia Pictures. Шкада, што Крамер не змог здымаць карціну з асабістых прычын, бо тады мог атрымацца эпахальны фільм, які б данёс да чалавецтва маштаб аварыі і бяду беларускага народа.
У 1988 годзе ў Алеся Адамовіча з'явілася магчымасць апублікаваць кіраўніка рамана «Карнікі» — «Дублёр» («Дружба народаў», 1988, № 11), над якой працаваў некалькі гадоў. У 1989 годзе пісьменнік быў абраны народным дэпутатам СССР. Ён актыўна выкарыстаў трыбуну з'ездаў для выступаў за перабудову, дэмакратызацыю і галоснасць. Публіцыстыка Адамовіча апошніх гадоў сабраная ў яго кнігах «Адваяваліся!» (1990), «Мы-шасцідзясятнікі».(1991). У дні жнівеньскага путчу 1991 году ў Маскве знаходзіўся ў шэрагах абаронцаў Белага дома. Гэтыя падзеі адбіў у публіцыстычна-мемуарным эсэ «Дзякуй, хунта!»(надрукаваны на беларускай мове ў часопісе «Беларусь», 1992, № 9-11, затым дапрацаваны — у часопісе «Нёман», 1994, № 9, асобнай кіраўніком дакументальнай аповесці «Падарожжа з Мінска ў Маскву і назад»).
21 снежня 1991 года перанёс цяжкі інфаркт міякарда. Знаходзячыся ў 1992 годзе ў клініцы, а затым у падмаскоўным санаторыі спяшаўся скончыць творчыя планы, задумы. Скончыў аповесць «Венера, ці як я быў прыгоннікам»(надрукаваная ў часопісе «Нёман» № 6,7). У часопісе «Знамя» № 12 апублікаваная аповесць «Нямы». У № 1 часопіса «Нёман» за 1993 год надрукаваў эсэ «Самалячэнне ад камунізму». Скончыў і апублікаваў аўтабіяграфічную аповесць «Vixi» у часопісе «Дружба народаў» № 10 (скарочаны варыянт), у часопісе «Полымя» № 11 — на беларускай мове. Дапоўнены аўтарам тэкст гэтай аповесці надрукаваны ў часопісе «Нёман», 1994, № 1.


Іван Пташнікаў
Друкуецца з 1952 г. Першая кніга «Зерне падае не на камень» (1959). Аўтар раманаў «Чакай у далёкіх Грынях» (1962), «Мсціжы» (1970), «Алімпіяда» (1984), аповесцей «Лонва» (1965), «Тартак» (1968), «Найдорф» (1975), шматлікіх апавяданняў.

Творчая прыхільнасць І. Пташнікава — вясковая тэматыка, веданне паўсядзённага побыту, звычаяў, псіхалогіі вяскоўцаў, здольнасць аўтара грунтоўна і ўсебакова паказаць дыялектыку характараў, праўду рэальных абставін. У яго апавяданнях («Алёшка», «Алені», «Бежанка») і ў аповесці «Лонва» упершыню пачала праяўляцца асаблівая ўвага да ўнутранага стану чалавека, загучаў матыў вайны ў чалавечых лёсах. Тэма вайны займае ў творчасці пісьменніка значнае месца. Трагедыі спаленых разам з людзьмі вёсак, такіх, як Дальва («Тартак»), барацьба партызанаў і беларусаў супраць акупантаў («Найдорф»), антываенны пафас многіх апавяданняў сведчаць пра тое, што вайна ў І. Пташнікава свая, перажытая ў дзяцінстве

Васіль Быкаў
Творчая біяграфія пісьменніка пачынаецца ў пасляваенныя гады. Першыя апавяданні Васіля Быкава былі надрукаваны ў часопісе «Вожык» (1947, «Дапякло»), газеце «Гродзенская праўда» (1949, «У першым баі»).
Тэматыка ранніх апавяданняў, як і многіх далейшых твораў Васіля Быкава, прысвечана падзеям вайны.
Сам В. Быкаў свой пісьменніцкі лёс адлічвае з 1951, калі на Курылах, дзе ў той час служыў, напісаў апавяданні «Смерць чалавека» і «Абознік». Іх ён паслаў на водгук М. Лынькову. Нягледзячы на ўвогуле ўдалы творчы дэбют, В. Быкаў не быў перакананы ў тым, што літаратура — яго жыццёвае прызванне. 3 героя апавядання «У першым баі» Мікалая Беражнога пачаліся быкаўскія героі — маладыя афіцэры і салдаты з трагічным франтавым лёсам.
Першы зборнік «Ход канём» (1960) раскрывае пасляваеннае жыццё савецкіх людзей, іх узаемаадносіны ў працы, побыце, паказвае нараджэнне новых якасцей у характары чалавека, асабліва моладзі.
Канец 1950-х — пачатак 1960-х гадоў для В. Быкава — час пошукаў самога сябе. Ён піша сатырычныя мініяцюры, гісторыка-прыгодніцкую аповесць «Апошні баец», серыю навел на маральна-этычныя тэмы, другі цыкл ваенных апавяданняў, нарысы, рэцэнзіі. Гэтыя творы сведчаць пра тое, што іх аўтар ішоў да свайго адкрыцця свету, да аналітычнага даследавання чалавечага быцця, рашуча адмаўляючыся ад дробнатэмнасці, апісальнасці. Кожны твор быў для яго своеасаблівай школай майстэрства, пяро пісьменніка сталела, почырк набываў большую індывідуальную афарбоўку, мова — выразнасць і дакладнасць. В. Быкаў набліжаўся да раскрыцця тых трагічных падзей 1941—45, з якімі сутыкаецца галоўны герой яго аповесцей.
У «Жураўліным крыку» (1959) пісьменнік звярнуўся да ваеннай тэмы, каб застацца ёй верным амаль увесь час. Паводле зместу, шэсць ваенных, кожны з якіх — жывая чалавечая індывідуальнасць, гінуць у барацьбе з фашысцкімі захопнікамі. У наступных яго аповесцях паўстае перад чытачом гранічна праўдзівае адлюстраванне вайны. Яго творы нязменна нясуць у сабе моцны зарад маральнай энергіі, неабходнай чалавеку сёння.
Шырокая вядомасць прыйшла да Быкава пасля публікацыі аповесці «Трэцяя ракета» (1961).
Тэма чалавека на вайне таксама праходзіць праз аповесці «Пастка» (1962), «Альпійская балада» (1963), «Праклятая вышыня» (1968).
Аднак у застойныя гады афіцыйная крытыка непрыймальна ставілася да бескампрамісных аповесцей В. Быкава пра вайну. Адзін з самых вострапраўдзівых яго твораў «Мёртвым не баліць» (1965) убачыў свет на той час толькі ў часопісах «Маладосць» і «Новый мир(руск.) бел.», дзякуючы грамадзянскай мужнасці іх рэдактараў П. Панчанкі і А. Твардоўскага. В. Быкава абвінавачвалі ў тым, што ён не з тых пазіцый піша пра вайну, скажае праўду, ачарняе гераічных савецкіх воінаў. Па камандзе галоўных тады партыйных ідэолагаў (М. Суслава, М. Зімяніна і так званага «спецыяліста» па беларускай літаратуры ў Аддзеле прапаганды ЦК КПСС У. Сяўрука) былі арганізаваны калектыўныя пісьмы «незадаволеных» быкаўскім адлюстраваннем падзей вайны. Нягледзячы на тое, што многія творчыя саюзы, выдавецтва «Мастацкая літаратура» і яго дырэктар М. Дубянецкі, шматлікія чытачы патрабавалі ўключыць «Мёртвым не баліць» у збор твораў В. Быкава, М. Суслаў, а пасля М. Зімянін загадалі ніколі яе не друкаваць і ўсякія размовы пра выданне спыніць, хоць у многіх краінах гэты твор ужо тады выйшаў асобнай кнігай. I ўсё ж грамадская думка перамагла: аповесць была ўключана ў 4-ы том збору твораў пісьменніка.
У 1970-я гады В. Быкаў працягвае цыкл аповесцей на ваенную тэму: «Сотнікаў» (1970), «Абеліск» (1971), «Дажыць да світання» (1972), «Воўчая зграя» (1974), «Яго батальён» (1975).
Ваенныя аповесці В. Быкава — гэта высокамастацкія творы, з якіх складаецца гераічны эпас пра Вялікую Айчынную вайну. У іх аўтар сцвярджае выпрабаваныя ў полымі барацьбы з фашызмам ідэйныя і маральныя якасці: вернасць адвечным агульначалавечым каштоўнасцям, інтэрнацыяналізм, любоў да роднай зямлі, высокую годнасць чалавека-працаўніка і воіна. У творчасці В. Быкава прасочваюцца ідэйна-эстэтычныя пошукі савецкай літаратуры апошняга часу, далейшае развіццё такіх яе неад'емных якасцей, як філасафічнасць, аналітычнасць, псіхалагізм, глыбокае раскрыццё ўнутранага свету чалавека, яго паводзін у экстрэмальных умовах ваенных гадоў. У партызанскім цыкле аповесцей («Круглянскі мост» (1968), «Пайсці і не вярнуцца» (1978), «Знак бяды(руск.) бел.» (1982) з асаблівай сілай выявілася праблема трагічнага, адвечная тэма выбару ў складаных умовах акупіраванай тэрыторыі і партызанскай барацьбы народа супраць фашыстаў. Не менш востра паказаў пісьменнік і падзеі калектывізацыі, да якіх упершыню звярнуўся ў аповесці «Знак бяды». У беларускай літаратуры ніхто так аголена-праўдзіва, з болем, абгрунтавана не паказаў бессэнсоўнасць, жорсткасць сталінскіх метадаў абагульнення сялянскіх гаспадарак, вытручвання ў селяніне-працаўніку любові да зямлі-карміцелькі, вынішчэння яго гаспадарчых традыцый. Гэту тэму пісьменнік працягвае даследаваць і ў аповесці «Аблава», дзе, асвятляючы падзеі калектывізацыі, упершыню ў беларускай літаратуры паказвае спецперасяленца, працавітага, гаспадарлівага селяніна Хведара Роўбу, які быў высланы з сям'ёй на Поўнач, а потым, пры спробе вярнуцца ў родную вёску, загінуў пакутніцкай смерцю.

Пераасэнсаванне мінулага стала галоўным напрамкам, па якім рухалася быкаўская думка ў 1980-я гады. Пісьменнік пераасэнсоўвае і прыкметна ўдакладняе многае з таго, што ўпэўненна сцвярджаў у сваіх творах. У рамане «Кар'ер» (1985) паяднаны сучаснасць і вайна. Складаны лёс чалавека ва ўмовах фашысцкай акупацыі пісьменнік паказвае ў аповесці «У тумане» (1988). «Аблава» (1989) мае рэальную жыццёвую аснову. В. Быкаў акцэнтуе ўвагу на злавесна-разбуральнай сутнасці часу і гаворыць пра катастрафізм духоўнага быцця ў цэлым. З суровым рэалізмам у адлюстраванні падзей напісана быкаўская «Сцюжа» (1969, 1991).
У 1990-я В. Быкаў бярэ на ўзбраенне апавяданне. «На чорных лядах», «Бедныя людзі» (абодва — 1994), «Жоўты пясочак», «Зенітчыца», «Палкаводзец», «Палітрук Каламіец», «Падоранае жыццё» (усе — 1995).
Аповесць «Пакахай мяне, салдацік» (1996) тэматычна звязана з цыклам «ваенных» апавяданняў. Аповесць «Ваўчыная яма» (1999) расказвае пра жыццё ў чарнобыльскай зоне. Надзвычай складаныя рэаліі ваеннай рэчаіснасці паўстаюць з аповесці «Балота» (2001).
Яшчэ адна іпастась пісьменніка — аўтар «баек жыцця» з філасофска-алегарычным зместам: «Сцяна(бел. (тар.)) бел.» (1995), «Музыка», «Народныя мсціўцы» (абодва — 1997), «Ваўчыная яма», «Мальбара», «Тры нявымаўленых словы», «Труба» (усе — 1998), «Галоўны крыгсман», «Хутаранцы», «Апалагетыка „нагана"», «Кошка і мышка» (усе — 1999). Выходзяць кнігі прозы «Сцяна» (1997), «Пахаджане» (1999). Быкаўскія прыпавесці ўвайшлі ў супольную кнігу Р. Барадуліна і В. Быкава «Калі рукаюцца душы» (2003). Працягвае тэму сяброўства кніга «Дажыць да зялёнай травы» (2008). Кнігу пад такой назвай В. Быкаў і Р. Барадулін пісалі 43 гады. Складаецца яна з сяброўскага ліставання двух выдатных творцаў, якое пачалося ў 1960.
У гады перабудовы В. Быкаў актывізаваўся як грамадскі дзеяч, публіцыст. Яго выступленні, артыкулы, інтэрв'ю склалі зборнікі «На крыжах» (1992) і «Крыжовы шлях» (1998). Пісьменнік падсумаваў вынікі свайго жыцця і творчасці кнігай успамінаў «Доўгая дарога дадому» (2002).
Адной з апошніх прац В. Быкава сталі аповеды Барыса Кіта, запісаныя Васілём Быкавым улетку 2001 «Цярновы шлях», якія пазней увайшлі ў кнігу «Грамадзянін свету» (2004). Кожны з 12 аповедаў пачынаецца лірычна-белетрыстычным уступам самога В. Быкава, які пры гэтым каларытна характарызуе нямецкія рэаліі і апавядальніка.
Але і пасля смерці Васіля Быкава з'яўляюцца на старонках друку невядомыя беларускаму чытачу творы. У кнігу «Бліндаж» (2007) увайшлі аповесці «Бліндаж» (1987) і «Апошні баец» (1958), якія раней не ўключаліся аўтарам у ніводзін свой зборнік.


Алесь Марціновіч
Выступаць у друку як журналіст пачаў яшчэ школьнікам. З 1966 года пачаў публікаваць рэцэнзіі, літаратурна-крытычныя артыкулы.
Аўтар больш як 30 кніг, у тым ліку выданняў па гісторыі для дзяцей («Святая Еўфрасіння» (пра Ефрасінню Полацкую), «Златавуст з Турава» (пра Кірылу Тураўскага), «Сімяён, сын Полацка» (пра Сімяона Полацкага), «Як Гурка ворагаў граміў» (пра Іосіфа Гурку), казак («Віця Неслух у краіне Мурашоў»), літаратуразнаўчых даследаванняў («Іван Чыгрынаў», «Святло чароўнага ліхтарыка: Выбраныя старонкі гісторыі беларускай дзіцячай літаратуры»).
Вяршыняй творчасці з'яўляецца шматтомная гісторыя Беларусі ў асобах (кнігі «Зерне да зерня», «Хто мы, адкуль мы…», «У часе прасветленыя твары», «Элегіі забытых дарог» «Сполахі далёкіх зарніц», «Свечка на золкім полі», «Птушкі з пакінутых гнёздаў», «Маладзік над заснежаным шляхам», «Исповедь старых замков», «Рагнеда i Рагнедзічы»), у якіх упершыню ў беларускай літаратуры праз жанр мастацка-дакументальных твораў (эсэ, нарыс, апавяданне) прасочаны лёсы больш як 300 знакамітых суайчыннікаў, а таксама тых, хто нарадзіўся ў іншых краінах, але звязаў лёс з беларускім краем.
Склаў кнігі публіцыстыкі «Свабоднае грамадства зблізку» (1984), паэзіі «Мы і яны» (1985) і «Слова міру і праўды» (1987), «Памяць: Капыльскі раён: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі» (2001), «Адсюль выток, адсюль натхненне…: Шклоўчына літаратурная: проза, паэзія, публіцыстыка» (2007) і іншыя.

Тэма Вялікай Айчыннай вайны, да якой звяртаюцца пісьменнікі як старэйшага, так і малодшага пакаленняў, стала вызначальнай для сучаснай беларускай літаратуры.
Літаратура багатая на творы, прысвечаныя Вялікай Айчыннай вайне. Нават ёсць пакаленні пісьменнікаў і паэтаў, маладосць якіх прыпала на час той жудаснай трагедыі. Ім была адзначана вялікая роля — абараняць Радзіму. Акрамя таго, яны яшчэ і пакінулі наступным пакаленням вялікае і неацэннае багацце — сваю гісторыю. Бeлapycкaя лiтapaтypa пpa вaйнy нe тoлькi зacвeдчылa тpaгeдыю нapoдa i ўcлaвiлa ягo пoдзвiг y выpaтaвaннi чaлaвeцтвa aд фaшызмy, aлe i дacлeдaвaлa пpычыны cycвeтнaй тpaгeдыi. Tым caмым янa пaпяpэджвae ўcix нac пpa нacтyпcтвы тaтaлiтapнaй cicтэмы, пpa тoe, штo лёc бeлapycкix Хaтыняў мae ўceчaлaвeчae знaчэннe, штo мiнyлae мoжa пaўтapыццa, тoлькi ў гopшым вapыянцe.
ТЭМА
ЭКАЛАГІЧНАЯ
Мы ўжо не просім міласці ў прыроды, -
Прырода моліць літасці ў нас...

С.Грахоўскі
Вечная ў мастацкай творчасці тэма прыроды, адносін чалавека да яе набыла асаблівую актуальнасць у век навукова-тэхнічнай рэвалюцыі, калі супярэчнасці паміж грамадствам і навакольным асяроддзем надзвычай абвастрыліся. У апошні час праблемы экалогіі набываюць глабальны характар. Сённяшні стан прыроды выклікае вялікую трывогу ва ўсім свеце. Захаванне прыроднага асяроддзя – найвастрэйшае сацыяльнае пытанне, вырашэнне якога патрабуе агульных намаганняў усяго чалавецтва. Застаючыся цэнтральнай у літаратуры, праблема ўзаемаадносін чалавека і прыроды ўзбагацілася ў апошні час новымі аспектамі, звязанымі з неабходнасцю мастацкага даследавання сацыяльна-маральных асноў сучаснага жыцця працоўных мас і чалавечай асобы. Тэма ўзаемаадносін чалавека і прыроды ў літаратуры нашых дзён загучала па-грамадзянску абвострана, з драматычнай напружанасцю або рамантычнай прыўзнятасцю, раскрываецца яна ў перапляценні з найважнейшымі сацыяльнымі і маральна-этычнымі праблемамі эпохі.

ВЁСКА, СЯЛЯНСКАЕ ЖЫЦЦЁ
П.Місько "Ціхае лета"
А.Кудравец "Раданіца"
А.Жук "Паляванне на апошняга жураўля"
ГАРАДСКАЯ ТЭМАТЫКА
І.Шамякін "Сатанінскі тур", "Падзенне"
Ю.Станкевіч "Апошні кінасеанс",
"Ліст у Галактыку "Млечны" шлях", "Бесапатам"
А.Асташонак "Жоўты колер белага снегу"
А.Брава "Змяя, пакрытая пёрамі птушкі сонца"
А.Глобус "POST SCRIPTUM"
ГіСТАРЫЧНАЯ
тэма
Асноўныя асаблівасці твораў на гістарычную тэматыку

Характэрнай асаблiвасцю сучаснай прозы з'яўляецца вяртанне да мiнулага. Без мінулага няма будучага. Памяць пра мінулае заўсёды скіравана ў будучыню. Увагу пiсьменнiкаў прыцягваюць усе эпохi i перыяды жыцця народа. Адбываецца пераасэнсаванне колiшнiх падзей з пазiцый сучаснасцi. Падзеi пачынаюць разглядацца ў кантэксце часу мiнулага i сённяшняга.Паказваючы мінулае нашага народа, аўтары імкнуцца асэнсаваць гераічную барацьбу беларускага народа за свабоду і незалежнасць, яго трагічны шлях, стварыць вобразы яго лепшых прадстаўнікоў, выявіць у іх адметны нацыянальны характар.

У развіцці гістарычнай тэмы праявілі сябе асобныя тэндэнцыі, якія існуюць да сённяшняга дня і маюць перспектыву на будучае. Да гэтых тэндэнцый можна аднесці наступныя:
1
1. З'яўленне твораў, прысвечаных адной і той жа падзеі, адной і той жа гістарычнай асобе. Напрыклад, раман Л.Дайнекі «Меч князя Вячкі» і аповесць Ул.Арлова «Дзень, калі ўпала страла». Гэта тэндэнцыя дае магчымасць пісьменнікам выяўляць у творах сваю версію гістарычных падзей.
2
Адлюстраванне ў творах малавядомых падзей гісторыі, асабліва тых, што раней замоўчваліся. Напрыклад, раман В.Чаропкі «Храм без бога» (пра падзеі вайны паміж ВКЛ і Маскоўскай дзяржавай), раман В.Іпатавай «Залатая жрыца Ашвінаў» (пра індаеўрапейскія карані ў жыцці і культуры беларусаў) і г.д.
3
Спалучэнне ў мастацкіх творах дакладных ці гістарычных падзей і элементаў прыгодніцка-дэтэктыўнай літаратуры. Напрыклад, творы В.Іпагавай «За морам Хвалынскім», В.Хомчанкі «Пры апазнанні - затрымаць» і інш.)
4
Намаганнямі пісьменнікаў пачынае стварацца ў беларускай літаратуры своеасаблівая серыя «Жьщцё знакамітых людзей», якая асвятляе жыццёвы шлях вядомых гістарычных асоб, пісьменнікаў, іншых дзеячоў культуры. Да гісторыка-біяграфічнай тэмы звярнуліся А.Лойка («Як агонь, як вада», «Францыск Скарына, аб Сонца маладзіковае»), В.Коўтун («Крыж міласэрнасці»), Я.Міклашэўскі («Каханне і смерць, або лёс М.Багдановіча»).
5
Прадаўжае сваё развіццё ў беларускай літаратуры гісторыка-рэвалюцыйная тэма, у асэнсаванні якой апошнім часам адбыліся значныя змены. Па-новаму бачацца сённяшнім аўтарам падзеі рэвалюцыі і грамадзянскай вайны. Да гэтага напрамку можна аднесці твор Г.Далідовіча «Гаспадар-камень» І інш.
6
3 далейшым развіццём беларускай літаратуры магчыма з'яўленне новых аспектаў і напрамкаў у развіцці гістарычнай тэмы.
Дзеячы мінулага
Л.Дайнека
"След ваўкалака"
В.Карамазаў
"Крыж на зямлі і поўня ў небе"
К. Тарасаў
"Тры жыцці Рагнеды"
В.Іпатава
"За морам Хвалынскім"
Гістарычныя падзеі
Л.Дайнека
"Жалезныя жалуды"
К.Тарасаў
"Пагоня на Грунвальд"
У.Арлоў
"У пoшyкax yкpaдзeнaгa cкapбy"

Блізкая гісторыя
В.Адамчык
"Чужая бацькаўшчына", "Год нулявы"
Г.Марчук
"Крык на хутары"
П.Пруднікаў
"Яжовыя рукавіцы", "Пекла"
"Белыя плямы"
Разам з традыцыйнымі ў сучаснай беларускай прозе з'явіліся новыя тэмы, уласцівыя менавіты сённяшняму дню. Паступава раскрываюцца старонкі "засакрэчанага" жыцця савецкай эпохі. Пісьменнікі паказваюць народны лёс, які праяўляецца ў лёсе асобных людзей.
Афганская вайна
С.Алексіевіч "Цынкавыя хлопчыкі"
І.Сяргейчык "Горкі пыл Гіндукуша"
Іншыя падзеі
Г.Далідовіч "Свой дом", "Пабуджаныя"
Э.Ялугін "Пасля небыцця"
Маральна-этычныя
ТЭМЫ
Жыццё - гэта заўсёды ВЫБАР
У наш складаны час вельмі часта здараецца, што чалавеку цяжка разабрацца ў жыццёвых сітуацыях. А нам, маладым, парой хочацца знайсці пэўныя адказы ў літаратуры, асабліва пры вырашэнні маральна-этычных праблем. Чытаючы той ці іншы твор, дзе закранаюцца гэтыя праблемы, яшчэ раз правяраеш сваё месца ў жыцці, задумваешся над бегам часу, стараешся не блытаць у жыцці добрае і дрэннае, не палохацца праўды і шчырасці і, перш за ўсё, быць самім сабой. Тут хочацца прыгадаць радкі з паэмы М. Лужаніна «Як нараджаўся новы свет»:

Калі не буду я сабою,
Хто стане поруч і за мной?
Хто скажа ўсё, што вока бачыць,
Не змоўчыць, калі ўсе маўчаць,
I пройдзе словам праз няўдачы,
За далягляд намосціць гаць?


Чалавек павінен быць сумленным перш за ўсё перад сабой. Гэта першая ісціна чалавечага існавання. А сёння аказалася, што быць сумленным мала. Яшчэ трэба быць актыўным у сцвярджэнні сумленнасці і справядлівасці. Мы не павінны заставацца ў баку ад лесу канкрэтнага чалавека. Добра, што і літаратура вучыць нас гэтаму.
Творы сучаснай літаратуры, у якіх закранаюцца маральна-этычныя праблемы, схіляюць нас да актыўнай жыццёвай пазіцыі, адмаўляюць спакой, абыякавасць і прытворства. У нас, чытачоў, узнікае імкненне разабрацца ва ўласнай душы, а таксама думаць пра будучыню, глядзець наперад, якое доўгае жыццё чалавек ні пражыў бы.
НОВЫЯ ІМЁНЫ І ТВОРЫ Ў БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ:
ВІДАВАЯ РАЗНАСТАЙНАСЦЬ СУЧАСНАЙ БЕЛАРУСКАЙ ПРОЗЫ
ПРАЕКТ "ХХ+І"
Вам прапануецца зрабіць
сумесную прэзентацыю
 па тэме "Сучасная беларуская проза"
Як працуем?
  1. Вызначы, які твор сучаснай беларускай літаратуры найбольш імпануе;
  2. Знайдзіцфотаздымак аўтара, фотаздымкі, малюнкі, якія, на твой погляд, ілюструюць твор ці герояў;
  3. Перайдзі на платформу CANVA
На платформе CANVA
Выберы адзін слайд, на якім і будзеш працаваць. Пазнач на слайдзе сваё прозвішча і імя. Запоўні слайд і падрыхтуйся яго абараніць у класе.
Што павінна быць на слайдзе?
Фотаздымак аўтара, назва твора, тэма і праблема твора, анатацыя да твора і ваша рэклама гэтага твора
( чаму ты раіш прачытаць прапанаваны твор)
Твой выбар
Твор на якую тэму цябе больш зацікавіў?
Варыянты
Ганна Рыгораўна Піскуновіч
настаўнік беларускай мовы і літаратуры.
г.Магілёў
.
Кантакты


e-mail: anna.piskunovich@gmail.com


This site was made on Tilda — a website builder that helps to create a website without any code
Create a website